HPV ni kifupi cha maneno Human Papilloma Virus. Virusi vya HPV ni kundi
la virusi lenye aina zaidi ya 150 ya virusi vinavyohusiana.
Virusi hivi huvutiwa na ngozi na sehemu zenye unyevunyevu kama kwenye uke, mkundu, kichwa cha uume, mdomo, koo na mapafu. Virusi hivi hushindwa kusitawi kwenye sehemu nyingine za mwili.
Ukweli ni kwamba, mamilioni ya wanawake ulimwenguni pote huambukizwa virusi hivyo ambavyo inasemekana ndio ugonjwa wa zinaa ambao huwapata watu wengi zaidi. Kulingana na Shirika la Afya Ulimwenguni (WHO), virusi hivyo ndivyo kisababishi kikuu cha kansa ya mlango wa tumbo la uzazi. (Mlango wa tumbo la uzazi ni sehemu nyembamba iliyo katikati ya uke na tumbo la uzazi la mwanamke.)
Kila mwaka, mamia ya maelfu ya wanawake huchunguzwa na kupatikana na virusi vya HPV na kila mwaka maelfu hufa kwa sababu ya kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ambayo husababishwa na virusi hivyo. Virusi hivyo ndivyo kisababishi kikuu cha kansa inayowaua wanawake wengi katika nchi maskini.
Ulimwenguni pote, kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ndiyo aina ya pili ya kansa inayoathiri sehemu za tumbo la uzazi ambayo huwapata wanawake wengi. Haishangazi kwamba, shirika la WHO husema kwamba virusi vya HPV ni 'Tatizo kubwa la afya ulimwenguni pote.'
NI MAMBO GANI UNAYOPASWA KUJUA KUHUSU VIRUSI HIVYO?
Virusi vya HPV hufanya wanaume na wanawake wapatwe na vipele vigumu, kutia ndani vipele vinavyotokea kwenye viungo vya uzazi. Kwa kawaida, vipele hivyo havina kansa. Ingawa kuna aina za virusi vya HPV zaidi ya 100, ni chache sana kati yazo ambazo husababisha kansa. Mtu hupata kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ikiwa tu aina fulani ya virusi hivyo vinakaa kwa muda mrefu. Kwa upande mwingine, maambukizo mengi ya virusi hivyo hupona yenyewe baada ya kushindwa nguvu na mfumo wa kunga wa mwili.
WANAOWEZA KUAMBUKIZWA:
Wale hasa wanaoweza kuambukizwa ni wanawake wanaoanza kufanya ngono wakiwa na umri mdogo, wale walio na wapenzi wengi wanaume, au wale wanaofanya ngono na mwanaume ambaye ana wapenzi wengi wanawake. Mara nyingi, mwanamume asiye na dalili zozote zinazoonekana za ugonjwa huo ndiye humwambukiza mwenzi wake.
Hata hivyo, katika nyakati fulani, wanawake walio safi kimaadili au wale ambao labda hawajawahi kufanya ngono huambukizwa virusi hivyo. Kwa mfano, uchunguzi wa hivi karibuni unaonyesha kwamba mtoto anaweza kuambukizwa virusi hivyo mama anapojifungua. Ugonjwa huu unaweza kujitokeza miaka mingi baada ya mtu kuambukizwa.
JINSI YA KUJUA IKIWA UMEAMBUKIZWA:
Dalili za ugonjwa huo hazijitokezi waziwazi. Hatua muhimu ni kufanyiwa uchunguzi wa chembe za mlango wa tumbo la uzazi, yaani Pap Smear, au Papanicolaou Smear. (Uchunguzi huo ulipewa jina la daktari Mgiriki, George N. Papanicolaou, ambaye alivumbua mbinu ya kutia chembe rangi ili kuzichunguza.)
Ili kufanya uchunguzi huo, daktari hutoa chembe chache za mlango wa tumbo la uzazi na kuzipeleka kwenye maabara ili zichunguzwe. Uchunguzi huo unaweza kuonyesha ikiwa mtu ameambukizwa, ana uvimbe, au ana chembe zisizo za kawaida. Inaripotiwa kwamba uchunguzi wa Pap Smear umepunguza idadi ya watu wanaopatwa na kansa ya mlango wa tumbo la uzazi na vifo vinavyosababishwa na kansa hiyo.
Ikiwa matokeo ya uchunguzi huo hayaridhishi, kifaa maalumu chenye kamera hutumiwa kuchunguza sehemu iliyoathiriwa. Kwa kutumia kifaa hicho, daktari anaweza kuona kama kuna kidonda au la. Sehemu za tishu zilizoathiriwa hukatwa na kufanyiwa uchunguzi, kisha matibabu huanza.
Siku hizi, uchunguzi wa hali ya juu sana unaweza kufanywa kwenye maabara. Uchunguzi huo unaweza kuonyesha vizuri zaidi ikiwa mtu ameambukizwa.
MATIBABU NA KINGA:
Kuna matibabu kadhaa yanayoweza kudhibiti maambukizo ya HPV. Wataalamu hutumia dawa za kupaka. Baadhi ya dawa hizo huharibu chembe zenye virusi hivyo, na wengine husaidia mfumo wa kinga kupambana na virusi hivyo. Matibabu mengine hutia ndani kuondoa sehemu iliyoathiriwa kwa kutumia umeme, leza, au kwa kuigandisha. Hata hivyo, badala ya kufanyiwa upasuaji, ingefaa mtu aepuke kuambukizwa.
MTU ANAWEZAJE KUEPUKA KUAMBUKIZWA?
Usifanye ngono kabla hujaolewa. Pia ili kuzuia kansa ya mlango wa tumbo la uzazi, ni lazima wenzi wawe waaminifu. Hata hivyo, ni muhimu kujua kuhusu HPV kwa kuwa unaweza kuzuia usiambukizwe virusi hivyo. Isitoshe, hata kama maambukizo hayo yanajitokeza na kuenea, bado unaweza kutibiwa.
Shirika la WHO linasema: 'Mara nyingi kansa ya mlango wa tumbo la uzazi inaweza kutibiwa ikigunduliwa mapema.'
Mbali na kujifunza kuhusu maadili, wanawake wanapaswa kujua kuhusu ugonjwa huo na kuelewa umuhimu wa kufanyiwa uchunguzi mbalimbali kwa ukawaida kama vile Pap Smear. Uchunguzi huo unapaswa kufanyiwa mtu anapofikia umri wa miaka 18 au anapoanza kufanya ngono. Kasoro yoyote ikigunduliwa, mwanamke anaweza kutibiwa.
Bado wanasayansi wanaendelea kutafuta njia rahisi na zenye matokeo zaidi za kuchunguza virusi vya HPV. Pia, chanjo za kuzuia na kutibu ugonjwa huo zinaendelea kutengenezwa.
Virusi hivi huvutiwa na ngozi na sehemu zenye unyevunyevu kama kwenye uke, mkundu, kichwa cha uume, mdomo, koo na mapafu. Virusi hivi hushindwa kusitawi kwenye sehemu nyingine za mwili.
Ukweli ni kwamba, mamilioni ya wanawake ulimwenguni pote huambukizwa virusi hivyo ambavyo inasemekana ndio ugonjwa wa zinaa ambao huwapata watu wengi zaidi. Kulingana na Shirika la Afya Ulimwenguni (WHO), virusi hivyo ndivyo kisababishi kikuu cha kansa ya mlango wa tumbo la uzazi. (Mlango wa tumbo la uzazi ni sehemu nyembamba iliyo katikati ya uke na tumbo la uzazi la mwanamke.)
Kila mwaka, mamia ya maelfu ya wanawake huchunguzwa na kupatikana na virusi vya HPV na kila mwaka maelfu hufa kwa sababu ya kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ambayo husababishwa na virusi hivyo. Virusi hivyo ndivyo kisababishi kikuu cha kansa inayowaua wanawake wengi katika nchi maskini.
Ulimwenguni pote, kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ndiyo aina ya pili ya kansa inayoathiri sehemu za tumbo la uzazi ambayo huwapata wanawake wengi. Haishangazi kwamba, shirika la WHO husema kwamba virusi vya HPV ni 'Tatizo kubwa la afya ulimwenguni pote.'
NI MAMBO GANI UNAYOPASWA KUJUA KUHUSU VIRUSI HIVYO?
Virusi vya HPV hufanya wanaume na wanawake wapatwe na vipele vigumu, kutia ndani vipele vinavyotokea kwenye viungo vya uzazi. Kwa kawaida, vipele hivyo havina kansa. Ingawa kuna aina za virusi vya HPV zaidi ya 100, ni chache sana kati yazo ambazo husababisha kansa. Mtu hupata kansa ya mlango wa tumbo la uzazi ikiwa tu aina fulani ya virusi hivyo vinakaa kwa muda mrefu. Kwa upande mwingine, maambukizo mengi ya virusi hivyo hupona yenyewe baada ya kushindwa nguvu na mfumo wa kunga wa mwili.
WANAOWEZA KUAMBUKIZWA:
Wale hasa wanaoweza kuambukizwa ni wanawake wanaoanza kufanya ngono wakiwa na umri mdogo, wale walio na wapenzi wengi wanaume, au wale wanaofanya ngono na mwanaume ambaye ana wapenzi wengi wanawake. Mara nyingi, mwanamume asiye na dalili zozote zinazoonekana za ugonjwa huo ndiye humwambukiza mwenzi wake.
Hata hivyo, katika nyakati fulani, wanawake walio safi kimaadili au wale ambao labda hawajawahi kufanya ngono huambukizwa virusi hivyo. Kwa mfano, uchunguzi wa hivi karibuni unaonyesha kwamba mtoto anaweza kuambukizwa virusi hivyo mama anapojifungua. Ugonjwa huu unaweza kujitokeza miaka mingi baada ya mtu kuambukizwa.
JINSI YA KUJUA IKIWA UMEAMBUKIZWA:
Dalili za ugonjwa huo hazijitokezi waziwazi. Hatua muhimu ni kufanyiwa uchunguzi wa chembe za mlango wa tumbo la uzazi, yaani Pap Smear, au Papanicolaou Smear. (Uchunguzi huo ulipewa jina la daktari Mgiriki, George N. Papanicolaou, ambaye alivumbua mbinu ya kutia chembe rangi ili kuzichunguza.)
Ili kufanya uchunguzi huo, daktari hutoa chembe chache za mlango wa tumbo la uzazi na kuzipeleka kwenye maabara ili zichunguzwe. Uchunguzi huo unaweza kuonyesha ikiwa mtu ameambukizwa, ana uvimbe, au ana chembe zisizo za kawaida. Inaripotiwa kwamba uchunguzi wa Pap Smear umepunguza idadi ya watu wanaopatwa na kansa ya mlango wa tumbo la uzazi na vifo vinavyosababishwa na kansa hiyo.
Ikiwa matokeo ya uchunguzi huo hayaridhishi, kifaa maalumu chenye kamera hutumiwa kuchunguza sehemu iliyoathiriwa. Kwa kutumia kifaa hicho, daktari anaweza kuona kama kuna kidonda au la. Sehemu za tishu zilizoathiriwa hukatwa na kufanyiwa uchunguzi, kisha matibabu huanza.
Siku hizi, uchunguzi wa hali ya juu sana unaweza kufanywa kwenye maabara. Uchunguzi huo unaweza kuonyesha vizuri zaidi ikiwa mtu ameambukizwa.
MATIBABU NA KINGA:
Kuna matibabu kadhaa yanayoweza kudhibiti maambukizo ya HPV. Wataalamu hutumia dawa za kupaka. Baadhi ya dawa hizo huharibu chembe zenye virusi hivyo, na wengine husaidia mfumo wa kinga kupambana na virusi hivyo. Matibabu mengine hutia ndani kuondoa sehemu iliyoathiriwa kwa kutumia umeme, leza, au kwa kuigandisha. Hata hivyo, badala ya kufanyiwa upasuaji, ingefaa mtu aepuke kuambukizwa.
MTU ANAWEZAJE KUEPUKA KUAMBUKIZWA?
Usifanye ngono kabla hujaolewa. Pia ili kuzuia kansa ya mlango wa tumbo la uzazi, ni lazima wenzi wawe waaminifu. Hata hivyo, ni muhimu kujua kuhusu HPV kwa kuwa unaweza kuzuia usiambukizwe virusi hivyo. Isitoshe, hata kama maambukizo hayo yanajitokeza na kuenea, bado unaweza kutibiwa.
Shirika la WHO linasema: 'Mara nyingi kansa ya mlango wa tumbo la uzazi inaweza kutibiwa ikigunduliwa mapema.'
Mbali na kujifunza kuhusu maadili, wanawake wanapaswa kujua kuhusu ugonjwa huo na kuelewa umuhimu wa kufanyiwa uchunguzi mbalimbali kwa ukawaida kama vile Pap Smear. Uchunguzi huo unapaswa kufanyiwa mtu anapofikia umri wa miaka 18 au anapoanza kufanya ngono. Kasoro yoyote ikigunduliwa, mwanamke anaweza kutibiwa.
Bado wanasayansi wanaendelea kutafuta njia rahisi na zenye matokeo zaidi za kuchunguza virusi vya HPV. Pia, chanjo za kuzuia na kutibu ugonjwa huo zinaendelea kutengenezwa.
0 comments:
Toa Maoni yako
Tuambie Unafikilia Nini..!